Hand in hand de wijk veranderen

Een tijdje geleden sprak ik met één van mijn docenten op de UvA over VoorUit, de organisatie waarbinnen ik woon, werk en zowel mezelf als ‘mijn’ wijk ontwikkel. Het project tracht door middel van participatieve activiteiten de sociale cohesie in die wijk te verbeteren. Deze activiteiten worden georganiseerd door studenten die hiervoor in ruil een woning krijgen in de wijk waarin ze werken. Dit riep bij mijn docente de vraag op of dit in feite geen vermomde vorm van gentrificatie was.

Gentrificatie is een term die in de sociale geografie en stedenbouw steeds meer in de mond genomen wordt. Ze duidt op een vorm van stedelijke (her)opwaardering die dikwijls gepaard gaat met een stijging van de grondprijzen en een transformatie van de publieke ruimte. Gentrificatie wordt over het algemeen veroorzaakt door het intrekken van een bevolkingsgroep met gemiddeld een hoger inkomen, opleidingsniveau of beide.

Eensgezindheid over of dit nu wel of niet een positief proces is dat aangemoedigd moet worden, is dikwijls ver te zoeken. Sterker nog, omdat gentrificatie meer dan eens tot gevolg heeft dat de originele bewoners van een wijk verdreven worden (ook wel displacement genoemd), neigt ongecontroleerde gentrificatie wel eens negatief uit te draaien voor de sociale bevolkingsmix.

Ik was dan ook best onthutst toen mijn docent me die vraag stelde. Ik ben zelf sociaal geograaf, nota bene, die van zichzelf denkt een groot hart voor ondervertegenwoordigde en gemarginaliseerde bevolkingsgroepen te hebben – daarom werk ik onder meer bij VoorUit. En toch had ik hier nooit bij stilgestaan. Bizar. Na een slapeloze nacht of twee (nou, zo erg was het ook weer niet; onze buurt is namelijk zo fijn dat ik steeds als een roosje op twee oren slaap), kwam ik tot de conclusie dat VoorUit wél bijdraagt aan gentrificatie, maar op een andere manier, en met een uitgesproken positieve uitkomst.

Over het algemeen lijkt gentrificatie plaats te vinden zonder veel contact of communicatie tussen de (ruwweg gesproken) twee wedijverende groepen. De ene groep neemt gradueel zijn intrek in een wijk, en neemt zijn koffietentjes, krijtborden en quinoagerechten met zich mee, terwijl de andere groep steeds meer moeite krijgt in ‘hun’ wijk te overleven.

Dit is niet vergelijkbaar met de bijdrage die VoorUit levert in de wijk. Onze aanwezigheid draagt inderdaad bij tot een aangenamere omgeving met een sterkere sociale cohesie, maar dat doen we samen met de buurt. Sterker nog, we trachten de buurtbewoners zelf initiatief te laten nemen om dit tot stand te brengen. We noemen VoorUit niet voor niets een participatieproject, in tegenstelling tot ‘reguliere’ gentrificatie, waar interactie net het aspect is dat achterwege blijft. Zo vormen we geen studentikoos eilandje in onze wijk, maar groeten we elkaar op de stoep, gaan we bij elkaar op de koffie en maken we deze wijk voor iedereen een leukere plek om te wonen!

Tekst: Tom Etienne, Beeld: Albert Bakker